Στην εργασία αυτή επιχειρείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα η διερεύνηση κριτηρίων και
μεθόδων για την αποτίμηση της καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού, η
εφαρμογή τους με στόχο την αποτίμηση των επεμβάσεων συντήρησης του Αρχείου του ΚΚΕ
μετά την πλημμύρα του 1994 και η αξιολόγηση των συνθηκών φύλαξης του Αρχείου.
Ο στόχος της συντήρησης χαρτιού είναι η επιβράδυνση της χημικής, μηχανικής και
αισθητικής υποβάθμισης του. Στο αρχείο του ΚΚΕ επιλέχθηκε μετά από βιβλιογραφική έρευνα
και την σύμφωνη γνώμη ειδικών ως μέθοδος για την επίτευξη του στόχου αυτού η αποξίνιση με
υδατικό αιώρημα υδροξειδίου του ασβεστίου.
Τα κριτήρια και οι μέθοδοι που αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθούν για την αποτίμηση της
επέμβασης συντήρησης σχετίζονται άμεσα με τις βασικές ιδιότητες του χαρτιού των οποίων η
βελτίωση αποτελεί στόχο της συντήρησης: Για τον έλεγχο των χημικών ιδιοτήτων επιλέχθηκε η
μέτρηση του pH, των μηχανικών η αντοχή στις αναδιπλώσεις, των οπτικών η μέτρηση των
χρωματικών συντεταγμένων L* και b* του συστήματος CIEL*a*b* και για τον έλεγχο της
δομής η εξέταση με το μικροσκόπιο οπτικών ινών. Τα κριτήρια που τέθηκαν ήταν αφ’ ενός μεν
η βελτίωση των μετρούμενων ιδιοτήτων σαν άμεσο αποτέλεσμα της συντήρησης αφ’ ετέρου δε
η επιβράδυνση της υποβάθμισης τους σαν έμμεσο αποτέλεσμα της συντήρησης μετά από
τεχνητή θερμική γήρανση για 3 και 6 ημέρες στους 105ºC. Τα δείγματα που χρησιμοποιήθηκαν
περιλαμβάνουν χαρτί που ανήκε στο Αρχείο του ΚΚΕ με σημαντικό περιεχόμενο λιγνίνης και
άλλα δείγματα ιστορικού χαρτιού που δεν περιέχουν ανιχνεύσιμη ποσότητα λιγνίνης, σύγχρονα
των δειγμάτων του αρχείου του ΚΚΕ.
Τα αποτελέσματα έδειξαν βελτίωση των μετρούμενων ιδιοτήτων και επιβράδυνση του
ρυθμού της υποβάθμισης τους σαν αποτέλεσμα της συντήρησης, με εξαίρεση τις οπτικές
ιδιότητες των δειγμάτων που περιέχουν λιγνίνη. Τα δείγματα αυτά παρουσίασαν αισθητό
κιτρίνισμα, σαν συνέπεια της οξείδωσης της λιγνίνης στο έντονα αλκαλικό περιβάλλον του
λουτρού αποξίνισης.
Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν και τα κριτήρια που τέθηκαν αποδείχτηκαν
αποτελεσματικά, αφού έδωσαν ικανοποιητικές διαφοροποιήσεις των μετρούμενων ιδιοτήτων
των δειγμάτων ανάλογα με τις διεργασίες που αυτά υπέστησαν. Η ανάλυση σε κύριες
συνιστώσες έδειξε έντονο συσχετισμό των χρωματικών συντεταγμένων με την μηχανική
αντοχή στα δείγματα που δεν περιέχουν λιγνίνη.
Όσον αφορά τις συνθήκες φύλαξης του αρχείου, η εργασία αυτή επιβεβαίωσε ότι είναι σε
συμφωνία με τα διεθνή πρότυπα, εγγυούμενες έτσι την πλέον μακρόχρονη δυνατή διατήρησή
του.
In this study, the investigation of criteria and methods for the evaluation of the suitability of
paper conservation interventions, the application of them in order to evaluate the conservation
interventions in the Historical Archives of KKE (Greek Communist Party) after the flood of
1994 and the assessment of the environmental conditions of its storage, are attempted for the
first time in Greece.
The goal of paper conservation is to slow down its chemical, mechanical and esthetic
deterioration. After bibliographical research and with experts’ consensus, it was decided that in
order to meet the conservation needs of the Archives of KKE, deacidification with calcium
hydroxide suspension in water would be applied.
The criteria and the methods decided to be used for the evaluation of the conservation
treatment are directly related to the fundamental properties of paper whose improvement or
deceleration of deterioration is the target of conservation. For the examination of the chemical
properties pH measurement was selected, for the mechanical folding endurance, for the optical
the measurement of the colour coordinates L* and b* of the CIEL*a*b* system and for the
structure examination the fiber optics microscopy. The criteria set were on the one hand the
improvement of the measured properties as a direct result of the treatment and on the other hand
the deceleration of their deterioration as an indirect result after 3 and 6 days of accelerated
ageing at 105°C. The samples used include papers that belong to the KKE Archives with a
significant lignin content and other samples of historical paper that do not contain detectable
quantities of lignin, contemporary to the KKE Archives.
The results showed improvement of the measured properties and deceleration of their
deterioration as a result of the treatment with one exception: the optical properties of the
samples containing lignin. These samples exhibited noticeable yellowing as a result of lignin
oxidation in the highly alkaline environment of the deacidification bath.
The methods that were used and the criteria that were set proved to be effective since they
differentiated the measured properties of the samples accordingly to the processes they were
subjected. The principal component analysis revealed a strong relation between the colour
coordinates and the mechanical strength of the samples that do not contain lignin.
With regard to storage conditions, this study has confirmed that they conform to the
international standards, guaranteeing the longest possible preservation.