Τι είναι το Ιδρυματικό Αποθετήριο του ΤΕΙ Αθήνας;

Το Αποθετήριο του ΤΕΙ Αθήνας είναι ένας ψηφιακός τόπος συλλογής τεκμηρίων, βασισμένος στον παγκόσμιο ιστό, όπου συγκεντρώνεται σε ψηφιακή μορφή η ερευνητική και εκπαιδευτική δραστηριότητα του Ιδρύματος. Στην αρχική φάση δημιουργίας του αποθετηρίου συγκεντρώθηκε το ερευνητικό και εκπαιδευτικό έργο που είχε ήδη παραχθεί από την ακαδημαϊκή κοινότητα του ΤΕΙ Αθήνας. Στη συνέχεια δόθηκε η δυνατότητα στα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας να αποθέτουν τις επιστημονικές εργασίες τους και να χρησιμοποιούν τις εξατομικευμένες υπηρεσίες υποστήριξης. Τα κοινά σχήματα μεταδεδομένων και τα πρότυπα διαλειτουργικότητας που υιοθετεί το ΤΕΙ Αθήνας εξασφαλίζουν την αποτελεσματική διαχείριση ηλεκτρονικού περιεχομένου πολλών τύπων και την ομοιόμορφη πρόσβαση στο υλικό.

Γιατί ονομάζεται «Υπατία»;

Το αποθετήριο ονομάστηκε «Υπατία» προς τιμήν της νεοπλατωνικής Αλεξανδρινής φιλοσόφου του 4ου π.Χ. αιώνα Η Υπατία, ονομαστή στην εποχή της για τις φιλοσοφικές, μαθηματικές και αστρονομικές της γνώσεις, καθώς και για την εμπλοκή της σε τεχνολογικές κατασκευές, όπως ο αστρολάβος, ήταν επικεφαλής της νεοπλατωνικής σχολής της Αλεξάνδρειας, τα μαθήματα της οποίας ήταν ανοιχτά σε όλους, χριστιανούς και εθνικούς. Η πρακτική της αυτή, η προσφορά δηλαδή της γνώσης χωρίς περιορισμούς, συνάδει με τη φιλοσοφία του αποθετηρίου για την ανοιχτή και απρόσκοπτη πρόσβαση στη γνώση. Η Υπατία πλήρωσε με τη ζωή της (δολοφονήθηκε απόομάδα φανατικών μοναχών), την σταθερή στάση της για την υπεράσπιση της αλήθειας απέναντι σε κάθε απόπειρα φίμωσής της. Αναδείχθηκε έτσι σε σύμβολο του αγώνα προαγωγής και διάδοσης της επιστημονικής γνώσης προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.

Τι περιλαμβάνει το Αποθετήριο;

Το Ιδρυματικό αποθετήριο του ΤΕΙ Αθήνας περιλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος της ερευνητικής και εκπαιδευτικής παραγωγής της ακαδημαϊκής κοινότητάς του Ιδρύματος. Συγκεκριμένα αριθμεί 3 κοινότητες με 23 υπο-κοινότητες που περιλαμβάνουν 56 συλλογές. Το σύνολο των τεκμηρίων είναι περίπου 60.000 και οι ψηφιακές σελίδες ξεπερνούν τις 180.000. Οι συλλογές και το ψηφιακό του περιεχόμενο (επιστημονικά άρθρα και ανακοινώσεις, μεταπτυχιακές εργασίες, κλπ) λειτουργούν σε πλήρη συμβατότητα και διαλειτουργικότητα με τα αποθετήρια των άλλων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων της χώρας και αθροίζουν σημαντικό ψηφιακό περιεχόμενο.

Ειδικότερα, το ψηφιακό περιεχόμενο περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό ερευνητικών εργασιών των μελών της κοινότητας του ΤΕΙ Αθήνας, επιστημονικά άρθρα σε περιοδικά και ανακοινώσεις σε διεθνή/ελληνικά συνέδρια κύρους. Επιπλέον, υλικό που προέρχεται από την υλοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων και μελετών όπως τεχνικά δελτία, τεχνικές εκθέσεις, πειραματικά αποτελέσματα, πατέντες, δράσεις δημοσιότητας κ.λπ. έχει επίσης ενταχθεί στο αποθετήριο.

Ποιες είναι οι βασικές ενότητες (κοινότητες) του Αποθετηρίου;

Αυτή τη στιγμή διακρίνονται τρεις βασικές ενότητες:

1. Ακαδημαϊκή Έρευνα και εκπαίδευση: Είναι η μεγαλύτερη σε όγκο συλλογή και περιλαμβάνει όλη την ερευνητική και εκπαιδευτική παραγωγή όλων των μελών της Ακαδημαϊκής κοινότητας του ΤΕΙ Αθήνας.
2. Ηλεκτρονικές Εκδόσεις ΤΕΙ Αθήνας: Περιλαμβάνει όλες τις εκδόσεις του Ιδρύματος. Επιστημονικά περιοδικά και βιβλία.
3. Ιστορικό Αρχειακό Υλικό: Συγκεντρώνει υλικό που αποτυπώνει την ίδρυση, την πορεία και εξέλιξη του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος της Αθήνας. Το υλικό αυτό, εμπλουτίζει το Διαδίκτυο με ελληνικό ψηφιακό περιεχόμενο και αριθμεί: 2.000 περίπου ψηφιοποιημένα άρθρα που αφορούν στο Ίδρυμα, δείγματα πτυχίων, μητρώα φοιτητών, ορκωμοσιών, κλπ, 1000 περίπου ψηφιοποιημένα έγγραφα και νομοθεσίες, 1350 φωτογραφίες, 1500 περίπου σχέδια, αφίσες, φυλλάδια και αντικείμενα και 150 - οδηγούς σπουδών.

Το ψηφιακό περιεχόμενο του Αποθετηρίου «Υπατία» είναι ανοιχτό για όλους;

Η πρόσβαση στο Ιδρυματικό Αποθετήριο είναι ελεύθερη σε όλους τους χρήστες και πραγματοποιείται μέσω του διαδικτύου. Η πρόσβαση όμως επηρεάζεται κατά κύριο λόγο και από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που αφορούν το εκάστοτε δημοσίευμα που έχει υποβληθεί στον Αποθετήριο του ΤΕΙ Αθήνας. Παρά το γεγονός ότι τα ηλεκτρονικά αποθετήρια συνδέονται άμεσα με την έννοια της ανοιχτής πρόσβασης, σε ένα αποθετήριο συνήθως δεν διατίθεται ελεύθερα όλο το περιεχόμενό του, αλλά αντίθετα είναι απαραίτητος ο περιορισμός της πρόσβασης σε ορισμένα τεκμήρια. Περιορισμοί πρόσβασης αυτού του είδους μπορεί να επιβάλλονται για διάφορους λόγους, όπως για αποφυγή παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων, για προστασία μιας πρωτότυπης ερευνητικής εργασίας που βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, καθώς και για προστασία πατεντών ή γενικότερα ερευνητικών εργασιών που χρηματοδοτούνται από κάποιον εξωτερικό φορέα. Τα δικαιώματα πρόσβασης ορίζονται σε επίπεδο αρχείων, τεκμηρίων και συλλογών και για ομάδες χρηστών ή μεμονωμένους χρήστες. Παράλληλα με τα δικαιώματα πρόσβασης, το αποθετήριο παρέχει τη δυνατότητα ορισμού δικαιωμάτων επεξεργασίας των τεκμηρίων του, αποτρέποντας έτσι την μεταβολή του περιεχομένου του (συνοδευόμενων αρχείων ή μεταδεδομένων) από μη εξειδικευμένο προσωπικό. Σχετική είναι και η έννοια των αδειών χρήσης (licenses) που συνοδεύουν συνήθως ένα έργο και καθορίζουν πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτό από τρίτους και ποιες υποχρεώσεις πηγάζουν για αυτούς.

Πώς δημιουργήθηκε η «Υπατία»;

Το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας (ΤΕΙ-Α) με την πράξη «Ανάπτυξη Ψηφιακών Υπηρεσιών Βιβλιοθήκης» που υλοποιείται μέσω του επιχειρησιακού προγράμματος (ΕΠ) «Ψηφιακή Σύγκλιση», δημιούργησε την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη (Αποθετήριο) του Ιδρύματος ενώ παράλληλα ανέπτυξε τις δομές και διαδικασίες που επιτρέπουν την ανάπτυξη και τον διαρκή εμπλουτισμό του.Το έργο αυτό με συνολικό προϋπολογισμό 952.000 ευρώ ξεκίνησε το Δεκέμβριο του 2011 και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2015. Το έργο περιλαμβάνει τρία διακριτά αλλά άμεσα συνδεόμενα υποέργα που στοχεύουν στην ανάπτυξη, εμπλουτισμό και ανάδειξη του Αποθετηρίου ως κομβικού σημείου για την ανάδειξη των ψηφιακών υπηρεσιών της Βιβλιοθήκης του. Ειδικότερα:

Το Υποέργο 1 στόχευε στην ανάπτυξη της «Υπηρεσίας Ιδρυματικού Αποθετηρίου και Ψηφιακής Βιβλιοθήκης ΤΕΙ Αθήνας» με τις δράσεις:

α) Επέκταση υπηρεσιών ιδρυματικού αποθετηρίου, με τη δημιουργία υποδομής λειτουργίας της υπηρεσίας αυτό-αρχειοθέτησης και τη μετάπτωση των δεδομένων σε περιβάλλον λογισμικού ανοιχτού κώδικα, την ανάπτυξη υπηρεσίας myIR (προσωποποιημένων υπηρεσιών) και τη φιλοξενία του ΙΑ στο ΕΔΕΤ..

β) Εμπλουτισμό του Ιδρυματικού Αποθετηρίου με περιεχόμενο, που αποτελεί παραγωγή της ακαδημαϊκής κοινότητας του Ιδρύματος και την ψηφιοποίηση υλικού και την απόθεσή του και

γ) Ανάπτυξη ψηφιακής ιστορικής αρχειακής συλλογής η οποία περιλάμβανε και την ψηφιοποίηση και τεκμηρίωση του αρχειακού υλικού.

Το υποέργο αυτό είχε χρηματοδότηση συνολικού ύψους 304.850 ευρώ.

Το Υποέργο 2 με προϋπολογισμό 280.000 ευρώ περιλαμβάνει την ανάπτυξη ηλεκτρονικών εκδόσεων που θέτει τις υποδομές τόσο για την ανάπτυξη της υπηρεσίας ηλεκτρονικών εκδόσεων όσο και για την παραγωγή του καθαυτό υλικού που αντικατοπτρίζεται στη δεύτερη ενότητα του περιεχομένου του αποθετηρίου.

Τέλος, το Υποέργο 3, προϋπολογισμού 368.000 ευρώ, περιλαμβάνει όλες εκείνες τις ενέργειες που αφορούν τη συλλογή του υλικού την υποστήριξη της εκκαθάρισης των αδειών για το αποθετήριο και την ανάπτυξη καινοτομιών και καλών πρακτικών στην ανάπτυξη και διαχείριση αποθετηρίων ψηφιακού περιεχομένου.

Ποιος είναι ο στόχος του Ιδρυματικού Αποθετηρίου του ΤΕΙ Αθήνας;

Απώτερος στόχος του Αποθετηρίου του ΤΕΙ Αθήνας είναι η συστηματική συλλογή, οργάνωση και διάθεση της ερευνητικής παραγωγής του Ιδρύματος (επιστημονικά άρθρα, πρακτικά συνεδρίων, πτυχιακές εργασίες κλπ) στην ελληνική και διεθνή επιστημονική κοινότητα. Επιπλέον, στοχεύει στη συγκέντρωση και διατήρηση της επιστημονικής παραγωγής του ΤΕΙ Αθήνας σε ένα κοινό ψηφιακό σημείο.

Ποια τα οφέλη από τη δημιουργία του Ιδρυματικού Αποθετηρίου;

Τα οφέλη που απορρέουν από τη δημιουργία του Ιδρυματικού Αποθετηρίου είναι:

• η διάδοση των ερευνητικών αποτελεσμάτων του Ιδρύματος
• η προβολή της επιστημονικής εικόνας του Ιδρύματος και των Τμημάτων του σε μελλοντικούς φοιτητές, καθηγητές, αλλά και σε δυνάμει συνεργάτες και ερευνητές
• η συλλογή ερευνητικού προϊόντος σε ένα κεντρικό σημείο και η μακροχρόνια διατήρηση του παραγόμενου ψηφιακού περιεχομένου
• η ποσοτικοποίηση των ερευνητικών και ακαδημαϊκών δραστηριοτήτων και επιδόσεων του ΤΕΙ Αθήνας, η οποία είναι απαραίτητη για την αξιολόγησή του
• η συγκέντρωση σε ένα σημείο της τρέχουσας έρευνας που πραγματοποιείται εντός του Ιδρύματος
• η προσέλκυση ερευνητικών επιχορηγήσεων και η σύσταση κοινοπραξιών για την συμμετοχή σε μεγάλα ερευνητικά έργα
• η ενίσχυση των συνεργασιών μεταξύ ερευνητών διαφορετικών Ιδρυμάτων καθώς και η ενίσχυση της διεπιστημονικής έρευνα
• η συγκέντρωση και απόδοση στους φοιτητές κάθε είδους εκπαιδευτικού υλικού
• η υποστήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας μέσα από τη διάθεση βιβλιογραφίας, ειδικευμένων πτυχιακών εργασιών κλπ
• η δημιουργία πρωτογενούς υλικού για την παροχή υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας, όπως δημιουργία on-line βιογραφικών, ερευνητικών προφίλ, κλπ

Ποια είναι τα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά του Αποθετηρίου «Υπατία»;

Το Αποθετήριο στηρίζεται σε λογισμικό ανοιχτού κώδικα (DSpace). Υλοποιήθηκε με βάση τα πρότυπα Dublin Core και ΟΑΙ σε επίπεδο μεταδεδομένων, αλλά και σε επίπεδο περιεχομένου, ώστε να υπάρχει διαλειτουργικότητα και με άλλες υπάρχουσες δομές και αποθετήρια. Το Αποθετήριο φιλοξενείται στο ΕΔΕΤ (χρήση κεντρικών υποδομών ΕΔΕΤ).