Περίληψη:Το Ενετικό λιμάνι της Παλιάς πόλης των Χανίων βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του νομού Χανίων και περιβάλλεται από τα νερά του Κρητικού πελάγους. Θεωρείται ένα από τα πιο όμορφα και τα πιο καλοδιατηρημένα λιμάνια, όχι μόνο στον Ελλαδικό χώρο αλλά και στον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου. Η ιστορική του αναδρομή αποτελεί αξιόλογο στοιχείο έρευνας και μελέτης, αφού οι νεότερες ποικίλες μορφοποιήσεις του λιμανιού της πόλης διαδέχονται τις παλαιότερες κατασκευαστικές μεθόδους και περιλαμβάνουν ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία των διάφορων λαών που επισκέφτηκαν και παρέμειναν στην πόλη των Χανίων κατά το πέρασμα των χρόνων. Από τα πρώτα κιόλας νεολιθικά χρόνια πιθανολογείται πως ο λιμένας των Χανίων, κατείχε σημαντικό ρόλο αφού η ανάπτυξη των πρώτων οικισμών βασιζόταν στην αλιεία, τη γεωργία και συνεπώς το εμπόριο. Περισσότερες πληροφορίες τείνουν να αποδείξουν την ύπαρξη αρχαίου λιμένα στη περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το λιμάνι των Χανίων, όμως οι ανασκαφές που πρέπει να γίνουν είναι αδύνατες. Αυτό υποστηρίζουν οι αρχαιολόγοι της περιοχής διότι πιστεύουν πως το αρχαίο λιμάνι της Κυδωνίας, της αρχαίας δηλαδή πόλης των Χανίων, βρίσκεται ακριβώς κάτω από τα θεμέλια του σημερινού λιμένα. Κατά τα μινωικά και τα πρώτα μεταχριστιανικά χρόνια, ο κόλπος των Χανίων εξυπηρετούσε την ναυσιπλοΐα προς το Αιγαίο και τη Μεσόγειο γενικότερα και τη σύνδεση της εύφορης Κυδωνίας με τον υπόλοιπο Ελλαδικό χώρο, αλλά και με τα υπόλοιπα λιμάνια της Κρήτης, με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη του εμπορίου και της οικονομίας. Σημαντικό ρόλο επίσης κατείχε ο λιμένας στην άμυνα της πειρατείας, καθώς πολλά ήταν τα πλοία που απέπλεαν από την περιοχή για να προστατεύσουν την πόλη από τις συνεχείς εχθρικές επιδρομές, αλλά και για να κυριαρχήσουν στο θαλάσσιο χώρο. Παρόλα αυτά, ο κόλπος των Χανίων δεν αποτελούσε ασφαλές αγκυροβόλιο, καθώς υπέφερε από βόρειους ανέμους που δυσκόλευαν την προσάραξη των πλοίων. Έτσι, από τον 12ο αιώνα και έπειτα, όπου κατακτητές της πόλης ήταν οι Ενετοί, έχουμε και τα πρώτα κατασκευαστικά στοιχεία του λιμένα. Σκοπός του λιμενικού έργου ήταν καθαρά η προστασία της πόλης και η πολιτιστική ανάπτυξη αυτής. Κατασκευάζεται ο κρηπιδότοιχος και η προκυμαία. Έπειτα κατασκευάζεται ο λιμενοβραχίονας του λιμένα και ο φάρος του, καθώς επίσης και νεώρια που χρησίμευαν στη ναυπήγηση των πλοίων. Έτσι ο λιμένας ανέλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο και αποτέλεσε αγκυροβόλιο για τα πλοία από τη Βενετία και γενικότερα την Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια όμως της όλης κατασκευής του έργου, οι μηχανικοί αντιμετώπιζαν πολλά προβλήματα από προσχώσεις φερτών υλικών που επέφερε και συνεχή μείωση του βάθους των λεκανών, από μόλυνση λόγω αποβλήτων που συγκεντρώνονταν στο εσωτερικό του ,από τον έντονο κυματισμό που δημιουργούνταν λόγω των ισχυρών βόρειων ανέμων και συχνά εγκατέλειπαν τις προσπάθειες ολοκλήρωσης του λιμενικού έργου. Όλα αυτά τα προβλήματα ανέβαζαν συνεχώς το κόστος της ολοκλήρωσης του έργου με αποτέλεσμα το λιμάνι να ολοκληρωθεί μετά από σχεδόν τέσσερις αιώνες. Αργότερα η πόλη βρίσκεται υπό τον αιγυπτιακό ζυγό, ο λιμένας όμως συνεχίζει να κατέχει πρωτεύοντα ρόλο στην ανάδειξη της πόλης των Χανίων, ενώ επί τουρκοκρατίας το λιμάνι αναλαμβάνει δράση όσο αναφορά την ακμή του θαλάσσιου εμπορίου, όμως η συντήρησή και επισκευή του αφέθηκε σε ολοκληρωτική εγκατάλειψη με αποτέλεσμα ο λιμένας να διανύσει μια περίοδο παρακμής . Όμως το 1898 μ.Χ ιδρύεται η Κρητική Πολιτεία και τα Χανιά γίνονται πρωτεύουσα της Κρήτης συνεπώς και το λιμάνι παίζει πρωταρχικό ρόλο στην ανάδειξή της. Από τον 20ο αιώνα και μετά το λιμάνι καταλαμβάνει δευτερεύοντα ρόλο αφού το λιμάνι της Σούδας είναι μεγαλύτερο και μπορεί να εξυπηρετήσει και να φιλοξενήσει περισσότερα και μεγαλύτερα πλοία. Ως αποτέλεσμα όλων όσων προαναφέρθηκαν το λιμάνι των Χανίων χάνει πια τον πρωταγωνιστικό του ρόλο, και αρχίζει πλέον να φιλοξενεί πλοία μικρού τύπου, σκάφη αναψυχής, ιστιοπλοϊκά και ψαρόβαρκες. Σήμερα αποτελεί αξιοθέατο και εθνική πολιτιστική κληρονομιά ιστορικά διατηρητέα και λειτουργεί ως μαρίνα για σκάφη και για αλιευτικά. Επιπλέον, ακόμη και σήμερα το λιμάνι καταπονείται από τον άνεμο και δημιουργεί έντονο κυματισμό στο εσωτερικό των λεκανών του λιμένα. Έτσι αποφασίστηκε πριν από λίγα χρόνια η ενίσχυση του κυματοθραύστη με την τοποθέτηση ογκολίθων και την κατασκευή ενός μεγαλύτερου κυματοθραύστη, σε μικρή απόσταση από την είσοδο του λιμένα. Παρόλη την κατασκευή, αλλά και τις απαραίτητες εκβαθύνσεις, το πρόβλημα παραμένει, σε μικρότερο βέβαια βαθμό και έτσι το λιμάνι τους χειμερινούς μήνες είναι δυσπρόσιτο. Τους καλοκαιρινούς μήνες αποτελεί θέρετρο για τους τουρίστες που μαγεύονται από τη μεγαλοπρέπεια του έργου και την θέα που προσφέρει.