Τι είναι Ιδρυματικό Αποθετήριο;

Ιδρυματικό Αποθετήριο είναι το σημείο στο οποίο συγκεντρώνονται, οργανώνονται, αποθηκεύονται και διατηρούνται τα προϊόντα της ερευνητικής και εκπαιδευτικής παραγωγής ενός Ακαδημαϊκού ή Ερευνητικού Ιδρύματος. Το περιεχόμενο του αποθετηρίου είναι διαθέσιμο και προσβάσιμο μέσω του Διαδικτύου και ανοιχτό σε κάθε ενδιαφερόμενο. Το Αποθετήριο δομείται σε Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικα (ΛΑΚ). Χρησιμοποιεί διεθνή ανοιχτά πρότυπα που επιτρέπουν την ανταλλαγή των μεταδεδομένων του και την προβολή του στη διεθνή κοινότητα μέσω διαδικτυακού μηχανισμού (web-based).

Τι είναι η Ανοιχτή πρόσβαση;

Ανοιχτή πρόσβαση είναι η ελεύθερη, άμεση, διαρκής και απαλλαγμένη από τους περισσότερους περιορισμούς πνευματικών δικαιωμάτων, διαδικτυακή πρόσβαση σε ψηφιακό ακαδημαϊκό και επιστημονικό περιεχόμενο. Οι αναγνώστες μπορούν να χρησιμοποιούν ελεύθερα το διατιθέμενο υλικό για ερευνητικούς, εκπαιδευτικούς και άλλους σκοπούς. Πρωταρχικός σκοπός του κινήματος της ανοιχτής πρόσβασης είναι η διευκόλυνση της ανταλλαγής επιστημονικών πληροφοριών. Η ανοιχτή πρόσβαση στην επιστημονική πληροφόρηση έχει ήδη αναδειχθεί σε μείζον θέμα και προβλέπεται να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που οι επιστήμονες διακινούν και διαχειρίζονται την πληροφορία. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε το http://openaccess.gr.

Η ανοικτή πρόσβαση θέτει σε κίνδυνο τα αποτελέσματα μιας έρευνας;

Τα αποθετήρια έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν μηχανισμούς ελέγχου και προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων των τεκμηρίων που υποβάλλονται σε αυτά. Τα έργα που διατίθενται σε ψηφιακή μορφή προστατεύονται τόσο με σειρά τεχνολογικών μεθόδων που επιτρέπουν τον έλεγχο της χρήσης τους όσο και με μηχανισμό ειδικών αδειοδοτήσεων που στηρίζεται σε νομικό πλαίσιο. Το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας προκειμένου να αποτρέπει την παράνομη χρήση των έργων έχει συμπεριλάβει αυστηρές κυρώσεις για τις περιπτώσεις παραβίασης και των τεχνολογικών μέτρων προστασίας. Πρέπει επίσης να επισημάνουμε ότι η γνωστοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε πολλές περιπτώσεις λειτουργεί και ως μέσο κατοχύρωσης της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Τι είναι η ψηφιοποίηση;

Με τον όρο «ψηφιοποίηση» νοείται η μετατροπή του έντυπου, χειρόγραφου ή άλλης φυσικής μορφής τεκμηρίου σε κατάλληλη ψηφιακή μορφή με την παράλληλη δημιουργία αντιγράφων ασφαλείας και την εισαγωγή του στην πλατφόρμα του Ιδρυματικού Αποθετηρίου.

Τι είναι η αυτό-αρχειοθέτηση;

Ο δημιουργός ενός έργου (συγγραφέας, ζωγράφος, κλπ) εγγράφεται στο σύστημα καταχωρώντας τα βασικά στοιχεία του όπως όνομα, διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ιδιότητά κλπ. Στη συνέχεια καταθέτει το έργο του (πχ άρθρο, διατριβή, κ.ά.) στο αποθετήριο συμπληρώνοντας τα βασικά στοιχεία της δουλειάς του (πχ τίτλο, λέξεις κλειδιά, γνωστικό πεδίο). Επιλέγει ο ίδιος με ποιο τρόπο και σε ποιους επιθυμεί να είναι το έργο του ανοιχτό και τέλος επισυνάπτει στο αποθετήριο το πλήρες έργο του σε ηλεκτρονική μορφή. Η κατάθεση ενός έργου στο αποθετήριο μπορεί να λογισθεί και ως συμπληρωματική ενέργεια ως προς τη δημοσίευση ενός έργου.

Πόσο ωφελεί τον καθηγητή η αυτό-αρχειοθέτηση;

Με την κατάθεση των εργασιών του και την αυτό-αρχειοθέτηση ο επιστήμονας αποκομίζει μια σειρά από οφέλη. Συγκεκριμένα:

• Διευρύνει τη δημοσιότητα της δουλειάς του
• Αξιολογεί το βαθμό απήχησης ενός έργου του
• Αποκομίζει μέσω της ευρύτερης διάχυσης μεγαλύτερο αριθμό ετεροαναφορών και αναγνωρισιμότητας της δουλειάς του

Πόσο ωφελεί την ακαδημαϊκή κοινότητα η αυτό-αρχειοθέτηση;

• Διευκολύνεται η πρόσβαση σε υλικό που παλαιότερα θα θεωρείτο γκρίζα βιβλιογραφία
• Ενισχύεται και επιταχύνεται η ερευνητική προσπάθεια
• Επιτυγχάνεται άμεση δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων της έρευνας και πολλαπλασιάζεται η διάχυσή της μέσω των οδών του διαδικτύου
• Μειώνεται ο χρόνος από τη συγγραφή στη δημοσιοποίηση
• Ενισχύεται η εκπαίδευση

Μπορεί η υποβολή στο αποθετήριο να παρακωλύσει το ενδεχόμενο κατοπινής δημοσίευσης σε διεθνούς κύρους επιστημονικά περιοδικά;

Η δημοσιοποίηση μιας εργασίας πριν την επίσημη έκδοσή της θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ως ένας άλλος τρόπος προβολής της, ανάλογη με την δημοσιοποίηση μιας εργασίας σε μορφή «προ-δημοσίευσης» (pre-print) ή ως ανακοίνωση σε συνέδριο ή ως poster. Η κατάθεση μιας εργασίας στο αποθετήριο δεν υπονομεύει τη διαδικασία της τυπικής δημοσίευσης, αντίθετα συμβάλλει στη βελτίωση της εργασίας μέσω χρήσιμων σχολίων και αναθεωρήσεων. Τα τελευταία χρόνια η στάση των εκδοτών έχει προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, αναγνωρίζοντας τα αποθετήρια ως ένα θεμιτό δίαυλο επιστημονικής επικοινωνίας. Οι περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι πλέον επιτρέπουν την ηλεκτρονική υποβολή και την επικοινωνία μεταξύ των συγγραφέων κρίνοντας πως κάτι τέτοιο δεν πλήττει ούτε τα έσοδα, αλλά ούτε και την αξία των περιοδικών τους. Επιπλέον οι δημιουργοί των επιστημονικών δημοσιεύσεων και οι αναγνώστες τους είναι σε θέση να διακρίνουν με σαφήνεια τη διαφορά μεταξύ μιας άτυπης και μιας επίσημης δημοσίευσης.

Τι είναι οι pre-print δημοσιεύσεις;

Είναι οι εργασίες στην αρχική τους μορφή χωρίς να έχουν ακόμη περάσει από την αξιολόγηση των κριτών.

Τι είναι οι post-print δημοσιεύσεις;

Είναι οι εργασίες των οποίων η κρίση από τους ειδήμονες του κλάδου έχει ολοκληρωθεί. Οι παρατηρήσεις, διορθώσεις κλπ των κριτών έχουν ενσωματωθεί και το κείμενο είναι αυτό της τελικής έκδοσης από το περιοδικό χωρίς όμως αυτό να είναι στο τελικό μορφότυπο του εκδότη που περιλαμβάνει το σήμα του και την σελιδοποίηση του περιοδικού.

Πνευματικά Δικαιώματα

Σε ποιόν ανήκουν τα πνευματικά δικαιώματα μιας εργασίας;

Η ελληνική νομοθεσία αποδέχεται ότι ο δημιουργός είναι ο αρχικός δικαιούχος των πνευματικών δικαιωμάτων επί του έργου του/της. Εάν δεν υπάρχει κάποια γραπτή συμφωνία μεταβίβασης πνευματικών δικαιωμάτων, τότε ο δημιουργός παραμένει ο δικαιούχος τους.

Σε ποιον ανήκουν τα πνευματικά δικαιώματα μιας εργασίας δύο ή περισσοτέρων ατόμων;

Ως «έργα συνεργασίας» θεωρούνται αυτά που προκύπτουν από τη συνεργασία ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους δημιουργούς χωρίς να μπορεί να ξεχωρίσει η συμβολή κάθε ενός από αυτούς. Στην περίπτωση αυτή, ο καταθέτων του στο αποθετήριο θα πρέπει να διασφαλίσει τη συναίνεση του άλλου/ων συγγραφέα/ων . Εάν η συμβολή κάθε δημιουργού σε ένα έργο είναι διακριτή (συλλογικά έργα και σύνθετα έργα), τότε το κάθε τμήμα του έργου προστατεύεται ξεχωριστά από το νόμο και ο κάθε δημιουργός είναι κύριος των πνευματικών δικαιωμάτων επί του δικού του τμήματος του έργου, εκτός και αν υπάρχει διαφορετική συμφωνία. Είναι σαφές ότι ένα τεκμήριο μπορεί να περιέχει υλικό του οποίου ο δικαιούχος της πνευματικής ιδιοκτησίας να είναι διαφορετικός από τον δημιουργό του. (λ.χ. ένα επιστημονικό άρθρο περιέχει φωτογραφίες που έχουν ληφθεί από τρίτους). Παρακαλούμε βεβαιωθείτε ότι έχετε τη συναίνεση του δικαιούχου των πνευματικών δικαιωμάτων για καταθέσεις τεκμηρίων που χρησιμοποιούν έργα τρίτων.

Σε ποιον ανήκουν τα πνευματικά δικαιώματα μετά την υποβολή και κατάθεση ενός τεκμηρίου στο Ιδρυματικό Αποθετήριο του ΤΕΙ Αθήνας;

Τα πνευματικά δικαιώματα με την υποβολή και κατάθεση στο Αποθετήριο εξακολουθούν και ανήκουν στον συγγραφέα ή τον εκδότη, κατά περίπτωση.

Τι ισχύει για τα πνευματικά δικαιώματα των πτυχιακών εργασιών;

Τα πνευματικά δικαιώματα των διπλωματικών εργασιών ανήκουν σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις σε αυτούς που συνέβαλαν στην εκπόνησή της (φοιτητής, εισηγητής καθηγητής, Τμήμα και Ίδρυμα). Τα αναφερόμενα στο κείμενο της Πτυχιακής Εργασίας απηχούν τις απόψεις του συγγραφέα χωρίς να συνεπάγεται η αποδοχή τους από τον επιβλέποντα καθηγητή, την επιτροπή που την ενέκρινε και πολύ περισσότερο από το Τμήμα. Η Πτυχιακή Εργασία δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί (ολόκληρη ή μέρος της) χωρίς την έγγραφη άδεια του συγγραφέα και σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να γίνεται πλήρης αναφορά σε αυτήν. Επιτρέπεται η χρήση μόνο για προσωπική μελέτη και έρευνα (εκπαιδευτικούς, ερευνητικούς και ιδιωτικούς σκοπούς). Απαγορεύεται αυστηρά οποιαδήποτε χρήση για εμπορικούς σκοπούς.

Τι είναι οι άδειες πρόσβασης στις εργασίες που περιλαμβάνονται στο αποθετήριο;

Οι άδειες πρόσβασης στα τεκμήρια ενός ψηφιακού αποθετηρίου είναι ένα πολύπλοκο θέμα. Παρά το γεγονός ότι τα ηλεκτρονικά αποθετήρια συνδέονται άμεσα με την έννοια της ανοιχτής πρόσβασης, συνήθως δεν διατίθεται ελεύθερα όλο το περιεχόμενό τους, αλλά αντίθετα είναι απαραίτητος ο περιορισμός της πρόσβασης σε ορισμένα τεκμήρια. Περιορισμοί πρόσβασης αυτού του είδους μπορεί να επιβάλλονται για διάφορους λόγους, όπως:η αποφυγή παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων, - η προστασία μιας πρωτότυπης ερευνητικής εργασίας που βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, η προστασία πατεντών και γενικότερα ερευνητικών εργασιών που χρηματοδοτούνται από κάποιον εξωτερικό φορέα. Για τους λόγους αυτούς το ΤΕΙ Αθήνας έχει υιοθετήσει τις άδειες Creative Commons.

Τι είναι η οργάνωση Creative Commons;

Η Creative Commons (CC) είναι μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που εστιάζει σε θέματα πνευματικών δικαιωμάτων και ειδικότερα επιδιώκει την επέκταση του εύρους των πνευματικών έργων που είναι διαθέσιμα. Στόχος της Creative Commons είναι η χρήση των έργων από όλους τους ερευνητές οι οποίοι με τον τρόπο αυτό θα μπορούν να βασιστούν σε προηγούμενα ερευνητικά αποτελέσματα, χρησιμοποιώντας τα με νόμιμο τρόπο ώστε να προωθήσουν περαιτέρω την έρευνα. Η οργάνωση έχει εκδώσει διάφορες άδειες πνευματικών δικαιωμάτων, γνωστές ως άδειες Creative Commons. Ο άδειες αυτές επιτρέπουν στους δημιουργούς να δηλώσουν ποια δικαιώματα διατηρούν και ποια δικαιώματα παραχωρούν προς όφελος της έρευνας. Για περισσότερες πληροφορίες δείτε στο http://creativecommons.org και στο http://www.creativecommons.gr.

Ποιες είναι οι άδειες πρόσβασης του Ιδρυματικού Αποθετηρίου του ΤΕΙ Αθήνας;

Στη λογική των Creative Commons, όπου ο δημιουργός που αυτό-αρχειοθετεί το πόνημά του έχει τη δυνατότητα να χορηγεί άδεια χρήσης του έργου του με ελεύθερο και ανοιχτό τρόπο, βασίσθηκαν οι τρεις ακόλουθες πολιτικές πρόσβασης που χρησιμοποιεί το αποθετήριο του ΤΕΙ Αθήνας. Ο δημιουργός, κατά την αυτό-αρχειοθέτηση, έχει τη δυνατότητα να προστατεύσει και να διαθέσει το έργο του διαλέγοντας μία από τις τρεις άδειες ψηφιακής πρόσβασης προς όφελος της ακαδημαϊκής κοινότητας και των διαφόρων επιστημονικών τομέων.

• Ελεύθερη πρόσβαση
• ΤΕΙ Αθήνας πρόσβαση (μόνο μέσω IP του ΤΕΙ Αθήνας)
• Κλειστή πρόσβαση

Στην «Ελεύθερη πρόσβαση», η πρόσβαση στα ψηφιακά τεκμήρια του αποθετηρίου είναι ελεύθερη και πλήρης, χωρίς κανένα περιορισμό, σε όλους τους χρήστες του Διαδικτύου. Οι χρήστες του ΤΕΙ αλλά και οι εξωτερικοί χρήστες θα μπορούν να διαβάζουν και να αποθηκεύουν τα τεκμήρια μέσα από το σύστημα του αποθετηρίου. Για κάθε περαιτέρω χρήση του τεκμηρίου αποδίδεται υποχρεωτικά αναφορά στο δημιουργό, ενώ δεν επιτρέπεται η αναπαραγωγή για εμπορικούς λόγους.

Η «ΤΕΙ Αθήνας πρόσβαση» αφορά μόνο τους εσωτερικούς χρήστες που ανήκουν στην κοινότητα του ΤΕΙ Αθήνας, καθώς η πρόσβαση στο πλήρες κείμενο είναι περιορισμένη και πραγματοποιείται αποκλειστικά από IP διευθύνσεις του ΤΕΙ. Αυτή η πολιτική εξυπηρετεί ιδιαίτερα το ίδρυμα αλλά και τους δημιουργούς οι οποίοι έχουν δημοσιεύσει μελέτες, άρθρα, έρευνες σε περιοδικά των οποίων οι εκδότες διατηρούν μέρος των πνευματικών δικαιωμάτων Η Βιβλιοθήκη του ΤΕΙ Αθήνας συστήνει την επικοινωνία των δημιουργών με τους εκδότες τους και παραπέμπει σε πηγές όπως το SHERPA/RoMEO, όπου υπάρχουν πληροφορίες για τις πολιτικές πνευματικής ιδιοκτησίας και δημοσίευσης των εκδοτών. Φυσικά και στην περίπτωση αυτή για κάθε περαιτέρω χρήση του τεκμηρίου αποδίδεται υποχρεωτικά αναφορά στο δημιουργό και δεν επιτρέπεται η αναπαραγωγή του για εμπορικούς λόγους.

Τέλος, στην «Κλειστή πρόσβαση» οι χρήστες δεν έχουν πρόσβαση στο πλήρες κείμενο αλλά έχουν την δυνατότητα να δουν τα μεταδεδομένα του (πχ τίτλο, συγγραφέα, περίληψη κλπ.).

Πρέπει να επιλέξω Άδεια πρόσβασης κατά την αυτό-αρχειοθέτηση;

Στο πλαίσιο της διαδικασίας της αυτό-αρχειοθέτησης, είναι θεμιτό και νομικά απαραίτητο, οι χρήστες του ψηφιακού αποθετηρίου του ΤΕΙ Αθήνας να κληθούν να αποδεχτούν τους όρους μιας Άδειας Κατάθεσης Έργου η οποία θα περιλαμβάνει εκχωρήσεις και παραχωρήσεις δικαιωμάτων στο ΤΕΙ Αθήνας από τους δημιουργούς για το έργο τους αλλά και την επιλογή πολιτικής πρόσβασης που επιθυμεί ο κάθε δημιουργός με βάση τις επιλογές που αναφέρονται παραπάνω.