objective To compare the effectiveness of the most commonly used surgical anesthesia and post-operative analgesia techniques in Greek hospitals in terms of patients' reported subjective pain assessment, measured via a visual analogue scale (VAS). method A prospective, open label, multicenter study in three major general hospitals in A¬thens. During a period of one calendar year ending on 25/12/1998 308 patients were studied. All patients were eligible for all anesthe¬sia techniques and participating anesthesiologists conducted their rou¬tine anesthesia and analgesia techniques. Effectiveness was measured in terms of units of pain relief via a linear VAS. The clinical signifi¬cance of these scores was first tested, based on an expert opinion of a 5% clinically meaningful difference. Next, the statistical signifi¬cance of the results was tested using one-way analysis of variance tests. Sensitivity analysis was carried out with particular emphasis on the extent of clinically meaningful difference. RESULTS Combined general-epidural, combined spinal-epidural and epidural anesthesia techniques seem to result in lower early post-operative pain levels. In terms of lower achievable absolute pain levels, combined gener- al-epidural technique was the most preferable technique with the lowest pain levels at the first pain measurement immediately after surgery. The superiority of the epidural technique was also shown in the period of post-operative analgesia. The results revealed that the absolute pain levels in the analgesia period of the patients with con¬tinuous epidural infusion were significantly lower than those with the per os and intra-muscular technique. CONCLUSIONS Pain measurement via a linear VAS is a reliable measure of pain which can be easily in¬corporated into routine pain management processes. Combined gen¬eral epidural and epidural alone surgical and post-operative analge¬sia techniques lead to lower absolute post-operative pain levels.ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της μελέτης είναι η σύγκριση των συχνότερων, μεταξύ των Ελληνικών νοσοκομείων, τεχνικών χειρουργικής αναισθησίας και μετεγχειρητικής αναλγησίας ως προς την υποκειμενική αξιολόγηση επιπέδων πόνου των ασθενών, μετρούμενης μέσω οπτικής αναλογικής κλίμακας. ΥΛΙΚΟ-ΜΕθΟΔΟΣ Ανοικτή, προ¬οπτική, πολυκεντρική μελέτη σε τρία μεγάλα γενικά νοσοκομεία των Αθηνών, στην οποία συμμετείχαν 308 ασθενείς, οι οποίοι υποβλήθηκαν σε ολική ή μερική αρθροπλαστική χειρουργική επέμβαση κατά τη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους (1.1.98-25.12.98). Όλοι οι ασθενείς ήταν κατάλληλοι για όλες τις τεχνικές χειρουργικής αναισθησίας και μετεγχειρητικής αναλγησίας, ενώ οι αναισθησιολόγοι-ερευνητές ακολούθησαν τη συνήθη αναισθητική και αναλγητική μέθοδο της κλινικής τους. Η αποτελεσματικότητα μετρήθηκε σε επίπεδα υποκειμενικής εκτίμησης του πόνου από τους ασθενείς, μετρούμενη με οπτική αναλογική κλίμακα. Ελέγχθηκε αρχικά η κλινική σημαντικότητα της διαφοράς αποτελεσματικότητας των διαφόρων τεχνικών αναισθησίας και μετεγχειρητικής αναλγησίας, με όριο 5% για την αναγνώριση κλινικής σημαντικής διαφοράς. Ακολούθως, η στατιστική σημαντικότητα της διαφοράς αποτελεσματικότητας ελέγχθηκε με τη χρήση τεχνικών ανάλυσης διακύμανσης. Διενεργήθηκε ανάλυση ευαισθησίας, με ιδιαίτερη έμφαση σιη διακύμανση του κατώτερου επιπέδου κλινικά σημαντικής διαφοράς. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η συνδυασμένη γενική-επισκληρίδια, ραχιαία-επισκληρίδια και επισκληρίδια τεχνική αναισθησίας οδηγεί σε κατώτερα επίπεδα πόνου στο χρονικό διάστημα αμέσως μετά την εγχειρητική επέμβαση. Σε όρους απόλυτης υποκειμενικής εκτίμησης του επιπέδου πόνου, η συνδυασμένη γενικη επισκληρίδια τεχνική αναισθησίας παρουσίασε τα κατώτερα επίπεδα πόνου στην πρώτη μέτρηση μετά την εγχειρητική επέμβαση. Κατά τη διάρκεια της περιόδου χορήγησης μετεγχειρητικής αναλγησίας, η επισκληρίδια τεχνική παρουσίασε την καλύτερη αποτελεσματικότητα, καθώς τα απόλυτα επίπεδα πόνου ήταν σημαντικά χαμηλότερα για τους ασθενείς που δέχθηκαν επισκληρίδια αναλγησία με συνεχή έγχυση, από αυτούς που δέχθηκαν ενδομυϊκή ή από του στόματος μετεγχειρητική αναλγησία. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η χρήση μιας οπτικής αναλογικής κλίμακας μέτρησης της υποκειμενικής εκτίμησης του πόνου μπορεί κάλλιστα να ενσωματωθεί στην καθημερινή κλινική πρακτική. Οι συνδυασμένες τεχνικές χειρουργικής αναισθησίας και η επισκληρίδια τεχνική μετεγχειρητικής αναλγησίας οδηγούν σε χαμηλότερα απόλυτα επίπεδα πόνου των ασθενών κατά τη μετεγχειρητική περίοδο.